Wiosną i latem raki szlachetne żyją na płytkich wodach. Im jest ona zimniejsza, tym głębiej się kryją. Dzienny tryb życia tych zwierząt jest zróżnicowany. W dzień chronią się przed drapieżnikami w różnych szczelinach i innych kryjówkach, nocą zaś żerują. Preferują głównie roślinność wodną zawierającą duże ilości wapnia jak: moczarka, rogatek, ramienice i glony. Uzupełniniem diety są drobne bezkręgowce wodne jak: małżoraczki, skąposzczety, wioślarki, chruściki, larwy wodnych owadów, mięczaki oraz martwe zwierzęta. Stąd też raki pełnią ważną rolę czyściceli dna z rozkładających się resztek.
Jesienią (od połowy października do połowy listopada) trwa okres godowy związany z zejściem raków na większe głębokości. Po około 6 miesiącach, czyli już na wiosnę ze zniesionych wcześniej na odwłok zapłodnionych jajeczek lęgną się larwy, które przekształcą się w raczki. Po upływie około 10 dni przechodzą pierwsze linienie, a po dwóch tygodniach drugie i wtedy przybierają postać dorosłych osobników.
Z kolei zimą, w związku z obniżeniem się temperatury wody do 8-9 °C, raki zmniejszają swoją aktywność, wchodząc w stan „lekkiego letargu” co związane jest ze spowolnieniem ich procesów życiowych. W tym okresie są one mało ruchliwe i nie pobierają pokarmu. Zwykle przebywają w wykopanych norach w dnie lub brzegu rzeki. Wykorzystują naturalne osłony pod korzeniami drzew i krzewów wchodzących w koryto rzeki. U samic jest to czas na dochowanie potomstwa, bowiem w tym czasie rozwijają się przyczepione do odwłoków jajeczka. Pomimo, iż raki w tym okresie są mało aktywne zdarza się, że podejmują nocne wędrówki na krótkie odległości. Są to jednak ruchy sporadyczne, bowiem zwykle pozostają w jednej pozycji przez kilka tygodni i tylko od czasu do czasu przemieszczają się w nowe miejsca.
Poniżej prezentujemy miejsca zimowana raków w rzece Liwiec:
Fot. Wody Polskie
Jesienią 2020 roku Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Lublinie wsiedlił do rzek Liwiec, Włodawka i Krzemianka 600 osobników raka szlachetnego. Głównym celem projektu jest utworzenie i zachowanie kolejnych stanowisk gatunku w naturalnym zasięgu geograficznym jego występowania. Odtworzenie populacji raka szlachetnego przyczyni się do utrwalenia zależności troficznych w bardzo cennych przyrodniczo dopływach środkowego i dolnego Bugu. Efektem tych działań będzie również utrzymanie i zwiększenie bioróżnorodności gatunkowej w skali całego makroregionu. Realizacja tego projektu zagwarantuje również zabezpieczenie zasobów genowych gatunku. Osobniki raka szlachetnego z zasiedlonych rzek mogą w przyszłości stanowić materiał zaraczeniowy do odbudowy populacji gatunku w wielu innych ekosystemach wodnych naszego regionu.
W ocenie efektywności tego przedsięwzięcia bardzo ważny będzie pierwszy rok począwszy od sezonu zimowego. Wiosną tego roku będziemy mieli pierwsze odpowiedzi - czy „nasze” raki przeżyły, czy przemieszczają się i zasiedlają miejsca oddalone od punktu wpuszczenia oraz w jakiej są kondycji.
